جامعه سلامت

در دوره اي از كودكي ، يكي از مسائلي كه باعث اذيت شدن والدين مي شود. شب ادراري فرزندشان است. بسياري از خانواده ها براي درمان اين مسئله به پزشك مي روند. شب ادراري نه فقط براي خانواده بلكه براي خود كودك نيز آزار دهنده است.

شب ادراري يك علامت روان تني شايع است كه هم به تنهايي و هم در همراهي با ديگر اختلالات كودكان و نوجوانان تظاهر مي يابد. شب ادراري ممكن است علت هاي متعددي داشته باشد. درمانهاي گوناگوني كه در طيف رشته هاي تخصصي روانپزشكي كودك و نوجوان، روانشناسي كودك و نوزاد، و اورولوژي قرار دارند، موثر شناخته شده اند.

بيشتر بخوانيد: درمان شب ادراي كودكان | 11 مورد از دلايل شب ادراري كودكان و راه هاي درمان

در واقع، شب‌ادراري يا خيس كردن محل خواب، به وضعيتي گفته مي‌شود كه در سني كه اغلب همسالان بيمار مي‌توانند خود را مهار كنند و كنترل خود را بدست بگيرند ، شخص به طور ناخواسته در موقع خواب ادرار مي‌كند.

اگر از ابتداي تولد نوزاد در شب ادرار مي‌كند به اين وضعيت شب ادراري اوليه (PNE) مي‌گويند.اگر كودك از ابتداي تولد شب‌ادراري نداشته و بعداً دچار آن شده به آن شب ادراري ثانويه (SNE) مي‌گويند. غالبا دختران تا سن شش سالگي و پسران تا هفت سالگي از اين حالت بيرن مي‌آيند .

تا ده سالگي نزديك به ۹۵٪ از كودكان بهبود مي يابند در واقع اين اصطلاح زماني در كودك به كار مي رود كه دفع مكرر ارادي يا غيرعمدي ادرار در لباس يا بستر، روز يا شب در كودكاني كه بايد از نظر سني به طور طبيعي كنترل مثانه را بدست آورده باشـند و همچنـين در غيـاب نابهنجـاري هـاي جسـمي مشـخص روي دهد. اكثر كودكان كنترل ادراري روزانه و شبانه منظمي را در سنين ۳-۴ سالگي كسب مي كنند، بنـابراين بهتـرين سـن جهت مطرح نمودن تشخيص شب ادراري، ۵ سـالگي مـي باشـد. تشخيص شب ادراري زمـاني مطـرح مـي شـود كـه كـودك حداقل ۲ بار در هفته براي ۳ ماه متوالي لباس يا رختخواب خـود را خيس نمايد و يا اينكه خيس كردن رختخواب بـه شـكل يـك نگراني و ناراحتي اي كه به لحاظ كلينيكـي بـا اهميـت اسـت در حيطه ي زندگي طفل جلوه نمايد. درمان و تشخيص اين اختلال به عهده متخصصين مي باشد، و بهتر است والدين محترم پيش از هرگونه اقدام فردي به يك متخصص مراجعه نمايند.

شب ادراري چيست ؟

شب ادراري عبارت است از عدم كنترل ادرار در حين خواب. شب ادراري در ميان كودكان شايع است و در واقع يك مرحله از روند تكاملي كودك است. شب ادراري در پسرها شايعتر ميباشد. عمومأ شب ادراري قبل از سن 7-6 سالگي موجب دلواپسي نميشود. اكثر كودكان تا سن 4 سالگي " آموزش توالت رفتن" را ديده اند. شب ادراري در 15% كودكان 5 ساله ديده ميشود، و در سنين 11-8 كمتر از 5% كودكان همچنان شب ادراري دارند. پس از سن 5 سالگي به طور متوسط هر سال 15% كودكان مبتلا به شب ادراري خودبخود خوب ميشوند. فقط 1% بيماران همچنان در بزرگسالي نيز شب ادراري خواهند داشت.

قبل از سن 5 سالگي شب ادراري نرمال تلقي ميگردد. شب ادراري، ثانويه به يك مشكل هوشي يا رفتاري نمي‌باشد، ولي ممكن است در كودك به علت ترس از آگاهي ديگران موجب اضطراب شود.

شب ادراري به دو دسته عمده اوليه و ثانويه تقسيم ميشود. در شب ادراري اوليه (primary enuresis) كودك هيچگاه خشك نبوده است و اين عادت را از زمان شيرخواري داشته است؛ اما در نوع ثانويه، كودك دوره اي از خيس نكردن به مدت حداقل 6 ماه را تجربه كرده است ولي مجددأ خيس ميكند. شب ادراري اوليه به نوبه خود به دو دسته تقسيم ميشود؛ آنهايي كه صرفأ شبها خيس ميكنند، و عده اي كه در طول روز علامت ( نظير تكرر ادراري، فوريت، يا خيس كردن در طول روز ) دارند. شب ادراري اوليه اغلب ناشي از تأخير تكاملي است. تداوم شب ادراري پس از سن 10-8 سالگي موجب كاهش اعتماد به نفس و مشكلات روحي در كودك ميگردد.

اگر فرزند شما هم دچار شب ادراري است حتماً مي دانيد كه اين مشكل مي تواند بسياري از والدين را خسته و كلافه كند. البته اين تنها والدين نيستند كه از اين مشكل رنج مي برند؛ بلكه خود كودك هم ممكن است به عنوان تلخترين تجربه زندگي اش از آن ياد كند. اين مشكل حتي از هيولاي زير تخت و پشت پرده اتاق خواب هم بيشتر كودك شما را آزاد مي دهد. به طوريكه او جرات نمي كند حتي يك شب در جاي ديگري غير از منزل بخوابد تا رازش آشكار نشود. البته يادتان باشد اگر فرزند شما يكي دوبار اتفاقي جايش را خيس كند، نبايد به او برچسب ابتلا به شب ادراري را بزنيد. متخصصان معتقدند دست كم ۲ بار در هفته و به مدت ۳ هفته بايد اين اتفاق براي كودك بيفتد تا اينكه تشخيص شب ادراري براي او قطعي شود. اگر چه هنوز علت قطعي شب ادراري كودكان مشخص نشده، لازم است بدانيد گاهي ابتلا به برخي بيماريهاي جسمي مي تواند باعث شب ادراري شود. بنابر اين لازم است در مورد اين مشكل حتماً با پزشك فرزندتان مشورت كنيد.

شب ادراري مشكل نا شايعي در كودكان نيست. اگر چه اغلب كودكان تا سن ۴ سالگي ياد مي گيرند به دستشويي بروند اما در بعضي از آنها شب ادراري تا ۷ سالگي ادامه دارد.تا ۵ سالگي ۱۵ درصد از كودكان دچار مشكل شب ادراري هستند.بين ۸ تا ۱۱ سالگي كمتر از ۵ درصد كودكان هنوز شبها خودشان را خيس مي كنند. لازم است بدانيد شب ادراري براي پسرها بيشتر از دخترها اتفاق مي افتد. ممكن است اين مشكل فرزند شما تا نوجواني ادامه پيدا كند. و آنوقت او را بيشتر به دردسر مي اندازند. بنابر اين بهتر است زودتر براي كمك به فرزندتان اقدام كنيد و حتماً با پزشك مشورت كنيد.

پزشك درباره سابقه بيماريهاي فرزندتان از شما سوالاتي خواهد پرسيد. چون اگر كودك شما به ديابت، يبوست مزمن، تشنج، عفونت مجاري ادراري، مثانه و يا اختلالاتي در نخاع مبتلا باشد ممكن است به دنبال بيماري دچار اين عارضه شده باشد. دقت داشته باشيد كه گاهي شب ادراري، تشنگي و پر نوشي اولين علامت ديابت در كودك است. سابقه خانوادگي هم اهميت دارد چون ژنتيك هم در اين مسأله نقش مهمي دارد. علاوه بر اين متخصصان مي گويند مسايلي كه براي كودك استرس ايجاد كند هم مي تواند موجب ايجاد شب ادراري در او شود. مثلاً جدايي والدين، مرگ عزيزان، تغيير محل زندگي يا مدرسه كودك هم ممكن است عامل اين مشكل باشند. متخصصان مي گويند يكي از علل اساسي شب ادراري، كندي و تاخير رشد و تكامل در مركز كنترل ادرار كودك است. طبيعي است اگر كودك حجم زيادي مايعات بنوشد به علت كوچك بودن مثانه و سنگين بودن خوابش، ممكن است دچار حادثه شود. آپنه خواب كه با قطع تنفس هنگام خواب و خواب آلودگي در روز مشخص مي شود، هم مي تواند موجب شب ادراري كودك شود. گاهي هم برخي داروها ممكن است باعث شوند كه كودك جايش را خيس كند. اما وقتي دارو قطع شود اين اتفاق ديگر براي كودك نخواهد افتاد. بنابر اين ابتدا لازم است پزشك بيماريها و سابقه خانوادگي و داروهاي مصرفي كودك شما را بررسي كند و سپس به درمان بپردازد.

دلايل شب ادراري در كودكان

در اكثر موارد شب ادراري ناشي از تأخير تكامل مكانيسم كنترل مثانه است، كه اغلب با زمينه ژنتيكي كودك مرتبط ميباشد. اين كودكان از نظر جسمي و رواني سالم هستند. عوامل مؤثر شايع در پيدايش شب ادراري مشتمل بر موارد ذيل است:

1. عوامل ژنتيك، درصورتي كه يكي از والدين سابقه شب ادراري در دوران كودكي داشته باشد؛ احتمال بروز در فرزند خانواده 43% است. در صورتي كه پدر و مادر، هردو، اين سابقه را داشته باشند؛ اين احتمال به 77% ميرسد. در موارد دوقلويي تك تخمي در صورت ابتلاي يك كودك، دومي نيز مبتلا ميشود.
2. مشكل در بيدار شدن، و اختلال خواب
3. انسداد راه هوايي و خرخر كردن
4. استرس شديد، نظير تولد فرزند جديد، تنها خوابيدن، مدرسه يا خانه جديد، بحران خانوادگي
5. تكامل كندتر سيستم عصبي مركزي
6. عوامل هورموني، نظير كمبود توليد " هورمون ضد ادراري " در شب و ديابت كه عوامل نادري هستند، و به علت افزايش حجم ادرار موجب شب ادراري ميشوند
7. عفونت هاي ادراري، چرا كه عفونت ادراري مثانه را تحريك مي نمايد.
8. ظرفيت عملكردي كم مثانه
9. ضايعات نخاعي
10. مواد محرك مثانه نظير شكلات، نوشابه كوكاكولا، چاي
11. اختلالات ساختاري نظير " دريچه مجراي خلفي " درپسرها و حالب نابجا

علائم و نشانه هاي شب ادراري

شب ادراري به صورت غيرارادي در خواب رخ ميدهد. شب ادراري از نظر تعريف زماني مطرح است كه حداقل هفته اي دو بار و به مدت 3 ماه رخ دهد. در موارد ذيل با پزشك متخصص ارولوژي مشورت نماييد:

1. تداوم شب ادراري پس از سن 7-6 سالگي،
2. عفونت ادراري،
3. يبوست و بي اختياري مدفوع،
4. شب ادراري پس از يك دوره عدم خيس كردن ( شب ادراري ثانويه )،
5. شب ادراري با تشنگي غيرمعمول، درد يا سوزش در هنگام ادرار كردن، جريان ادرار ضعيف، ادرار به رنگ صورتي يا خرخر كردن در خواب.

شرايط فوق نيازمند بررسي كامل ميباشند.

راه هاي تشخيص شب ادراري

بايد شرح حال و معاينه جامع به عمل آيد تا موارد بغرنج شب ادراري، در كودكاني كه مشكل جدي زمينه اي دارند، مشخص گردد. موارد بغرنج شامل عفونت هاي ادراري، اختلالات ساختاري نظير " دريچه مجراي خلفي " درپسرها و حالب نابجا در دخترها، مثانه عصبي و ضايعات نخاعي است. بعلاوه يبوست مزمن و بي اختياري مدفوع ميتواند با شب ادراري تظاهر نمايد. در شرح حال بايد به مواردي نظير مشكلات تكاملي، رفتاري، احساسي، خانوادگي توجه كرد.

معاينه فيزيكي در كودكان مبتلا به شب ادراري نرمال است. بايد شكم، دستگاه تناسلي، پشت و راه رفتن كودك ارزيابي گردد. آزمايش كامل ادرار از نظر عفونت، خون، وزن مخصوص ادرار، و قند كنترل ميشود. سونوگرافي جهت ارزيابي سيستم ادراري و سلامت آن كاربرد دارد. عكس ساده شكم جهت بررسي ستون فقرات و يبوست درخواست ميگردد. گاهي جهت ارزيابي كامل ستون فقرات نياز به " ام آر آي " از نخاع، به ويژه در موارد شب ادراري ثانويه، وجود دارد.

توصيه هايي براي درمان شب ادراري در كودكان

روشهاي درماني متفاوتي بدون در نظر گرفتن علت شب ادراري براي حل اين مشكل وجود دارد. البته اگر بيماريهاي جسمي مانند ديابت، يبوست و عفونت ادراري علت قضيه باشد حتماً لازم است كه پزشك درمان بيماري اصلي را شروع كند. اما در موارد ديگر شما مي توانيد با توصيه هاي زير به حل مشكل كمك كنيد:

1. صبر كنيد: اين كار بهترين و اصلي ترين روشي است كه به شما و فرزندتان كمك مي كند. برخي از كودكان تا ۷سالگي قادر به كنترل ادرار خود در شب نيستند و با گذشت زمان اين توانايي را به دست مي آورند به همين علت با صبر كردن بدون عصباني شدن و تنبيه كودك مي توانيد اميدوار باشيد كه او اين توانايي را به دست آورد و مشكلش حل شود. اما در ۳ مورد حتماً با پزشك مشورت كنيد: اگر فرزند شما بعد از ۷ سالگي هنوز خود را خيس مي كند. اگر كودك بعد از مدتي خشك ماندن ناگهان دچار شب ادراري مي شود. اگر شب ادراري با خرخر، سوزش و دردهنگام ادرار همراه بوده و يا تشنگي مكرر و ادرار پررنگ هم داشته باشد.
2. استفاده از زنگ مخصوص: اين زنگ هاي مخصوص مي توانند كوچكترين مقدار رطوبت را در رختخواب يا لباس زير كودكتان تشخيص داده و قبل از اينكه خيلي دير شود با صداي زنگ بلندي كودك را از خواب بيدار كنند تا به دستشويي برود. اين زنگها به تدريج به كودك آموزش مي دهند كه با احساس پري در مثانه از خواب بيدار شده و به دستشويي بروند. البته دست كم ۲ هفته تا ۱۲ هفته طول مي كشد تا اين زنگ بتواند يك شب خشك را براي كودك به ارمغان بياورد. يادتان باشد اگر كودك با صداي زنگ بيدار نمي شود لازم است شما با شنيدن زنگ او را بيدار كنيد.
3. استرس را تشديد نكنيد: شما به عنوان والدين مسلما قصد نداريد بر فشار و اضطراب كودكتان اضافه كنيد اما گاهي با رفتار و عكس العملهاي خود به اين اتفاق باعث مي شويد كه فرزندتان بيش از پيش مضطرب شود. متخصصان مي گويند اضطراب زياد مي تواند مشكل شب ادراري را تشديد كند. بنابر اين مراقب رفتار خود با كودكي كه شب خودش را خيس كرده باشيد.
4. سركوفت نزنيد: متاسفانه بعضي از والدين عادت دارند كودك خود را با ديگر بچه ها مقايسه كرده و از اين كار براي تنبيه و تغيير رفتار او استفاده مي كنند. اما اين كار جز از بين بردن اعتماد به نفس فرزندتان نتيجه ديگري ندارد. هيچ كودكي از سركوفت زدن به عاقبت خوشي نخواهد رسيد. اگر به اين مسأله توجه نكنيد، كودك شما از اختلالات رواني و عدم توازن اجتماعي در دوران كودكي رنج خواهد كشيد و اين شرم مكرر در مقابل ديگران او را دچار يك زندگي غير عادي خواهد كرد كه عواقبش ممكن است تا بزرگسالي دامنگير او شود.
5. از كودك حمايت كنيد: شما به عنوان والدين وظيفه داريد در مدتي كه فرزندتان شب ادراري دارد او را حمايت كنيد تا بتواند با اين شرايط كنار بيايد تا زماني كه بتواند كنترل مثانه اش را به دست بياورد.
6. عادات قبل از خواب را ياد آوري كنيد: به كودكتان راه هايي را كه كمك مي كند، جلوي شب ادراري گرفته شود؛ ياد بدهيد. مثلاًً ۲ساعت قبل از خواب نوشيدني هاي كافئين دار و ميوه هاي آبدار نخورد، چون اينها ادرار آورهاي طبيعي هستند. قبل از خواب حتماً به دستشويي برود و هر بار كه صبح خشك از خواب بيدار شد، آن را ثبت كنيد و به او نشان دهيد زماني كه اين نكات را رعايت كند كمتر دچار مشكل مي شود.گاهي اوقات دير خوابيدن و خستگي كودك باعث مي شود كه بيدار شدن و دستشويي رفتن در شب برايش سخت تر شود و احتمال شب ادراري او زيادتر شود. بنابر اين كودك را آموزش بدهيد تا در ساعت مقرر به رختخواب برود. علاوه بر اين مسير توالت را در شب روشن بگذاريد تا كودك بتواند شب هنگام به راحتي به دستشويي برسد.
7. روشهاي كم كردن اضطراب و استرس را بياموزيد: اگر در منزل اتفاقاتي افتاده كه فكر مي كنيد كودك شما مضطرب و تحت فشار است؛ مثلاً اگر عزيزي را از دست داده ايد و يا مدرسه كودك عوض شده است؛ بهتر است با كمك روانشناس به كودك روشهاي كم كردن اضطراب را ياد بدهيد. مشاوره نه تنها براي كودك بلكه براي خود شما هم مي تواند سودمند باشد. تحقيقات نشان داده كه تأثيرات رواني شب ادراري بر كودك بارزتر است تا اثرات جسمي. واكنش اعضاي خانواده و خواهر و برادرها مي تواند نقش مهمي در اين مسأله داشته باشد. مثلاً مسخره كردن خواهر و برادرهاي او، نا اميدي والدين و… مي تواند زمينه ضعف اعتماد به نفس او شده و عارضه اش اين باشد كه در مدرسه و جامعه قرباني قلدري ديگران قرار گيرد.
8. اميدوار باشيد: وقتي حادثه شب ادراري تكرار مي شود از خودتان نااميدي نشان ندهيد. حتي يك شب خشك بودن كودك و پيشرفت او در كنترل خودش را تشويق كنيد. نا اميدي شما اضطراب كودك را تشديد مي كند. در عوض تشويق او اعتماد به نفس او را تقويت مي كند و باعث مي شود او تلاش بيشتري براي خشك ماندن از خود نشان دهد.
9. به كودك آرامش بدهيد: به كودكتان هم بگوييد كه او به زودي خواهد توانست كنترل مثانه اش را به دست بياورد و براي اين كار به كمي تمرين نياز دارد. به او بگوييد كه اين مشكل تنها مخصوص او نيست و بسياري از هم سن و سالان او هم به اين مشكل دچار هستند. در ضمن تلاش كنيد تا همكلاسي هاي كودك از مشكل او اطلاع پيدا نكنند تا موجب شرمندگي فرزندتان نشوند.
10. عايق بندي كنيد: از خيس ماندن تشك فرزندتان هنگام شب ادراري جلوگيري كنيد. به همراه زنگ مخصوص از محافظ تشك ضد آب استفاده كنيد و مي توانيد از پوشك يا شورتهايي كه رطوبت را جذب مي كنند استفاده كنيد تا زماني كه پيشرفت واضحي در كنترل مثانه كودك مشاهده كنيد. در ضمن بهتر است براي تميز كردن رختخواب از خود كودك كمك بخواهيد. مثلاً از او بخواهيد كه ملحفه يا پتو را به محل شستشو ببرد. اين كار را به عنوان تنبيه قرار ندهيد بلكه فرزندتان بايد مسئوليت عمل خود را به عهده بگيرد و البته به او خاطر نشان كنيد كه شما به او كمك خواهيد كرد. همچنان به خاطر داشته باشيد كه شب ادراري كودك عمدي نيست و براي او هم تجربه ناخوشايندي است. پس به خاطر اين تجربه بد، تنبيهش نكنيد. بلكه براي خشك ماندن تختخوابش تشويقش كنيد.

درمان شب ادراري در كودكان

قدم اول آن است كه كودك از نظر بيماري هاي زمينه اي بررسي گردد. در اكثر كودكان شب ادراري اوليه با رشد، بدون درمان، برطرف ميشود. تنبيه كودك موجب درمان شب ادراري نميشود. او را مسخره، تحقير و سرزنش نكنيد و اجازه ندهيد كه ديگران نيز او را اذيت كنند. كنترل ادرار شبانه يك روند تكاملي است. در مواردي كه سابقه شب ادراري در والدين مثبت است؛ در اكثر اين موارد مشكل كودك در حدود همان سني خوب ميشود كه در والدين نيز برطرف شده است. كودك تعمدأ جاي خود را براي دلخور كردن شما خيس نميكند. كودك بايد بداند كه شب ادراري " گناه " او نيست. كليه تلاش هاي او را هرچند كوچك تشويق نماييد. در جلوي ديگران در رابطه با شب ادراري او صحبت نكنيد. به كودك توضيح دهيد كه شب ادراري يك روند نرمال است. برروي تشك محافظ ضد آب قرار دهيد. چراغ خواب تعبيه فرماييد تا كودك شب به راحتي توالت را پيدا كند. دو نوع درمان وجود دارد: رفتار درماني و طبي. رفتاردرماني به كودك كمك ميكند شب جاي خود را خيس نكند، و اولين اقدام است. رفتاردرماني در بيش از 75% موارد مؤثر است. برخي از موارد رفتاردرماني مشتمل بر موارد ذيل است:

بيشتر بخوانيد : تنبيه بدني كودكان | عواقب مخرب تنبيه بر يادگيري و رفتار كودك

محدوديت مايعات از دو ساعت قبل از خواب، ولي در مابقي ساعات روز به ميزان كافي مايعات مصرف نمايد، به نحوي كه مصرف مايعات از صبحانه شروع شده و تا اواخر عصر ادامه يابد،
راهنماي مصرف مايعات اين گونه است: از 7 صبح تا ظهر – 40% ؛ از ظهر تا 5 عصر – 40% ؛ و از5 عصر به بعد 20%، ادرار كردن درست قبل از خوابيدن، و يك ساعت قبل از آن، دسترسي كودك به توالت در شب به سهولت باشد، اگر كودك شما به هر دليلي شب بيدار شد، از او بپرسيد آيا قبل برگشتن به رختخواب نياز به توالت رفتن دارد يا خير، اگر او از تاريكي ميترسد، تا وقتي كه خوابش ببرد در اتاقش حضور داشته باشيد، گاهي به كودك خود يادآوري نماييد در صورتي كه شب نياز به توالت دارد برخيزد، استفاده از سيستم زنگ كه به دنبال خيس شدن رختخواب به صدا در آمده تا به كودك پاسخ به حس مثانه در شب را آموزش دهد، مدت لازم براي اين روش حدود 15 هفته است،
سيستم زنگ در كودكان بالاي 7 سال كاربرد دارد، و كودك ميبايد انگيزه داشته باشد،
پس از 4 هفته، پاسخ به زنگ ( آلارم ) ارزيابي ميشود؛ اگر هيچ پيشرفتي مشاهده نشد، اين درمان متوقف ميشود، در صورت پاسخ به درمان، استفاده از آلارم تا 14 شب پس از عدم خيس كردن براي تقويت پاسخ ادامه مي يابد، زماني كه زنگ به صدا درمي آيد، والدين مي بايد كودك را در بيدار شدن كامل و بردن به توالت كمك نمايند، كودك ميتواند پس از تعويض ملافه و لباس خواب به رختخواب برگردد، و زنگ ادراري را مجددأ تنظيم كند، ميزان عود شب ادراري به دنبال تكميل دوره زنگ ادراري، 10-5% ميباشد، ايجاد سيستم پاداش براي شبهاي خشك، مثلأ به ازاي هر شب خيس نكردن يك برچسب به كودك پاداش دهيد و زماني كه تعداد آن به عدد مشخصي رسيد، به او جايزه دهيد،
اعتماد به نفس كودك را حفظ كنيد، هيچ وقت كودك را به خاطر خيس كردن تنبيه نكنيد، و هميشه با او به ملايمت رفتار كنيد، نگذاريد برادر يا خواهرش او را دست بياندازند، حذف مواد محرك مثانه، نظير نوشابه هاي گازدار، نوشيدني هاي انرژي زا، ادويه (فلفل وغذاي حاوي آن)، شكلات، كاكايو، آب مركبات، آناناس، سس گوجه فرنگي؛ از رژيم غذايي، به ويژه از ساعت 3 بعد از ظهر به بعد. يبوست را كنترل نماييد. در صورت خيس كردن شب، قبل از رفتن به مدرسه او را استحمام كنيد، تا در مدرسه مسخره نشود. از كودك خود بخواهيد در تعويض ملافه خيس كمك كند، ولي نه به عنوان يك تنبيه بلكه به اين طريق ياد بگيرد چگونه از پس اين مشكل برآيد و در نتيجه اعتماد به نفسش افزايش يابد. دارو در صورتي داده ميشود كه سن كودك بيش از 7 سال بوده و به رفتاردرماني پاسخ نداده باشد. اين داروها شامل دسموپرسين ( مي ني رين )، اوكسي بوتينين، و دتروزيتول (تولترودين) است.

او كسي بوتينين، و دتروزيتول از دسته داروهاي آنتي كولينرژيك بوده وشايعترين عارضه آنها يبوست است. اين داروها عضلات مثانه را شل كرده، نياز به ادرار كردن در زمان خواب را تقليل ميدهند. اوكسي بوتينين به صورت قرص شب ادراري كودكان 5 ميليگرمي است، كه نصف يا كامل قبل از خواب داده ميشود.

دسموپرسين به دو شكل اسپري بيني و قرص موجود است. دسموپرسين به عنوان " هورمون ضد ادراري " عمل كرده، ادرار را تغليظ ميكند و توليد ادرار در شب را كاهش ميدهد و در نتيجه مثانه پر نميشود. اسپري بيني آن گاهي موجب سردرد و تحريك بيني ميشود. اسپري بيني در كودكان توسط سازمان غذا و داروي آمريكا ديگر توصيه نميشود، زيرا كاربرد آن به علت كاهش شديد سديم خون خطر تشنج به دنبال دارد. قرص دسموپرسين، با دوز 120 ميكروگرم تجويز ميگردد. اخيرأ دسموپرسين به صورت Melt است كه شب قبل از خواب بر روي زبان قرار داده ميشود كه طي 3 ثانيه در بزاق دهان حل ميگردد. قبل از تجويز اين دارو بهتر است وزن مخصوص ادرار صبحگاهي در حالت ناشتا چك ميشود. در زمان خوابيدن ميل ميشود، در موارد مقاوم 2-1 ساعت قبل از خواب تجويز ميشود،
پاسخ به درمان 4 هفته پس از شروع درمان ارزيابي ميگردد، در صورت پاسخ نسبي تا 3 ماه ادامه مي يابد، در صورت عدم پاسخ به دسموپرسين، همراه با يك داروي آنتي كولينرژيك موقع خواب داده ميشود، ميزان پاسخ 70-60% است وپس از چند روز رخ ميدهد، در صورتي كه در زمان تجويز دسموپرسين محدوديت مصرف مايعات داده نشود، خطر مسموميت با آب (water intoxication)، وجود دارد كه علايم آن شامل سردرد، تهوع و استفراغ است، امروزه كمتر از داروي ايمي پرامين در درمان شب ادراري استفاده ميشود و سازمان بهداشت جهاني آن را جهت شب ادراري توصيه نميكند. ايمي پرامين يك داروي ضد افسردگي است.

درمان شب ادراري كودكان با طب سنتي

شب ادراري در هر سني ممكن است اتفاق بيفتد، اما در دوران كودكي شايع تر است. اين مشكل قبل از سن پنج سالگي مي تواند طبيعي باشد. ابن سينا اعتقاد داشت شب ادراري كودكان با افزايش سن كه كودك قوي و تنومندتر شد، متوقف مي شود، اما در برخي موارد شب ادراري به دلايلي رخ مي دهد كه بايد مورد بررسي قرار بگيرد و درمان شود.

از علل شب ادراري كودكان مي توان به تاخير در تكامل مغز، اختلالات سيستم اعصاب، مثانه نوروژنيك، ناپايداري مثانه، خواب سنگين، اختلالات رواني، بيماري هاي ارثي، عفونت، استرس، بيماري هاي عضوي ناحيه مثانه يا آلت تناسلي، شلي يا كاهش ظرفيت مثانه، كمبود هورمون ضد ادرار و... اشاره كرد.

غير از درمان دارويي، روش هايي وجود دارد كه مي تواند تا حد زيادي به درمان اين مشكل كمك كند:

زنجبيل نيز از ديگر گياهان مفيد در درمان اين مشكل است. برخي منابع نشان مي دهد دمكرده سنبل الطيب در درمان شب ادراري كودكان مفيد است. برخي ورزش ها مانند درازونشست و بشين و پاشو نيز در تقويت عضلات شكم و مثانه موثر است. همچنين بايد توجه كرد در طول شب به ويژه چند ساعت قبل از خواب، كودك مايعات كمتري را بنوشد و حتماً قبل از خواب به دست شويي برود.
بهتر است از خوردن هندوانه، مركبات، ماست، دوغ و غذاهايي كه خاصيت سرد دارند در شب خودداري شود. بهتر است افرادي كه به شب ادراري مبتلا هستند از خوردن مواد غذايي محرك مانند قهوه، فلفل، مواد كافئين دار، نوشابه هاي گازدار، كنسروها، غذاهاي آماده و فست فود خودداري كنند.
گل ختمي نيز از جمله گياهان مفيد در درمان شب ادراري است كه مي توان روزانه دو بار به صورت دم كرده ميل كرد. به كودكتان اطمينان دهيد با ورزش و تمرين و گوش كردن به توصيه هاي شما مي تواند قدرت و ظرفيت مثانه اش را افزايش دهد و او را مطمئن كنيد كه اين يك مشكل گذراست.
از مشكل شب ادراري كودك خود به ديگران، به خصوص هم سن و سالانش چيزي نگوييد. هرگز از جملاتي مانند «بازم رختخوابتو خيس كردي» كه بار منفي و سرزنش دارد، استفاده نكنيد.
با اين امر بسيار عادي برخورد كنيد. حتي مي توانيد از كودك خود بخواهيد در نظافت و جمع كردن رختخواب به شما كمك كند كه اين امر ضمن تقويت مسئولت پذيري كودك، نوعي سهيم شدن وي در زحمات شما به علت شب ادراري اوست. همچنين مي توانيد به كودك خود ياد دهيد عضلات شكم خود را منقبض و نفس خود را براي چند ثانيه حبس كند و اين كار را پشت سر هم حدود 10 تا 20 بار و چند بار در روز انجام دهد. اين ورزش نيز در تقويت عضلات نگه دارنده ادرار و مثانه بسيار موثر است.
يكي از علل شب ادراري كودكان مسائل عاطفي و استرس است. با كودك خود بيشتر صحبت كنيد. سعي كنيد محيط آرام تري براي وي فراهم كنيد، از تماشاي فيلم هاي ترسناك و تعريف كردن قصه هاي وحشتناك و جنايي به طور جدي خودداري كنيد. طب سوزني با مكانيسم ايجاد آرامش و تقويت اسفنكترهاي ادراري و تقويت مثانه نيز روش درماني مفيد در كمك به حل مشكل شب ادراري در كودكان و بزرگسالان است. طبق تحقيقاتي كه توسط مۆسسات پزشكي صورت گرفته ثابت شده است كه رابطه اي قوي ميان مصرف شير و مواد لبني پيش از خواب و شب ادراري وجود دارد. در واقع كودكاني كه پيش از خواب شير يا ماده لبني ديگري مصرف مي كنند، بيشتر در معرض شب ادراري قرار دارند. به همين دليل هم توصيه مي شود والدين چند ساعت پيش از خواب به فرزند خود اجازه نوشيدن شير يا ساير لبنيات را ندهد. كافئين ماده اي ادرارآور است و غذاها و نوشيدني هايي كه حاوي كافئين هستند توليد ادرار را افزايش مي دهند. بهتر است پس از ساعات پاياني روز، از مصرف هر ماده غذايي كافئين دار خودداري شود. شكلات نيز حاوي كافئين است. به همين دليل هم در افزايش ادرار موثر است، اما بايد بدانيد كه ميزان كافئين در همه شكلات ها يكسان نيست. معمولاً بر روي بسته هاي شكلات يا نوشيدني هاي شكلاتي ميزان كافئين موجود در آن درج شده است. به همين دليل هم توصيه مي شود پيش از مصرف شكلات و ساير محصولات وابسته به آن، حتماً اطلاعات مندرج بر آن را بخوانيد. هر انساني داراي خصوصياتي فيزيكي خاصي است و بدن او نسبت به هر غذايي واكنش متفاوتي نشان مي دهد. ممكن است فرزند شما نيز به غذاهاي خاصي حساس باشد و مصرف آن مواد غذايي منجر به شب ادراري او شود. براي اينكه بهتر بتوانيد غذاهايي كه فرزندتان به آن ها حساس است را بشناسيد، بهتر است تا چندين روز هر ماده غذايي كه فرزندتان مي خورد را در دفترچه اي يادداشت كنيد. هرگاه فرزندتان در طول شب دچار شب ادراري شد، به آن دفترچه مراجعه كنيد و ببينيد در طول آن روز كودك چه ماده غذايي را بيشتر يا پيش از خواب مصرف كرده است. برخي از مواد غذايي كه ممكن است كودكان به آن واكنش نشان دهند عبارت اند از ذرت، تخم مرغ، گندم و سويا.

كنار آمدن با موضوع شب ادراري

مسلما شستن رخت خواب كار آساني نيست بخصوص اگر زياد تكرار شود. اين موضوع باعث مي شود والدين براي كودك سختگيري كنند و گاهي او را براي خيس كردن رختخوابش تنبيه كنند. اما لازم است بدانيد كه شب ادراري كودك از روي عمد نيست و او كنترلي بر اين اتفاق ندارد. پس تنبيه او هم نمي تواند اين مشكل را از بين ببرد بلكه عوارض تنبيه كودكان نيز بيش از انتظار خواهد بود. بلكه باعث ايجاد مشكلات بيشتر و اضطراب در كودك مي شود. اگر چه علت اصلي شب ادراري هنوز مشخص نيست اما گروهي از علتها مسئول اين اتفاق شناخته شده اند كه بهتر است براي رفع آنها اقدام كنيد.

جامعه سلامت