جامعه سلامت

در اولين روزها و هفته هاي پس از زايمان، مادر ممكن است احساسات مختلفي را تجربه كند. او ممكن است احساسات مختلفي از جمله ترس، شادي، خوشبختي يا احساسات ناخوشايندي از جمله غم و اندوه را تجربه كند كه افسردگي پس از زايمان را به وجود بياورد.

با به دنيا آمدن نوزاد، ممكن است مادر به دليل تغييرات هورموني دچار استرس و اضطراب هايي شود كه پيش درآمدي براي افسردگي پس از زايمان است احساسات بد و گريه كردن بعد از زايمان نوعي حالت افسردگي به مادر داده و ممكن است اين حالات در عرض مدت زمان كوتاهي كاهش يابد.

حتما بخوانيد : افسردگي پس از زايمان | دلايل ابتلاي زنان به افسردگي پس از زايمان و نقش همسر در درمان آن

در واقع بايد گفت كه اين نوع افسردگي و بروز غم و غصه اغلب بر اثر تغييرات هورموني چشمگيري است كه افسردگي پس از زايمان تشديد مي شود. حدود يك تا هفت زن پس از زايمان ممكن است دوران افسردگي را داشته باشد. اين زنان، اغلب دچار احساس ناراحتي، اضطراب يا نگراني هستند كه مي تواند براي ارتباط با كودك كمي مشكل ساز باشد. در صورتي كه افسردگي پس از زايمان طولاني مدت شده و تشديد پيدا كند، مي تواند بر توانايي مادر در انجام كارهاي روزمره توجه و مراقبت از كودك تاثيرگذار باشد.

حتما بخوانيد : علائم افسردگي - ۱۰ نشانه كه نبايد از كنار آنها ساده گذشت

با توجه به نظر مركز كنترل و پيشگيري از بيماري افسردگي پس از زايمان (CDC)، بيست درصد از مادران جديد يك يا چند علائم افسردگي پس از زايمان را تجربه مي كنند.

گرفتگي خلق پس از زايمان (Baby Blues)

گرفتگي خلق يا Baby Blues نوعي افسردگي خفيف است و چند روز تا يك هفته پس از زايمان ادامه دارد، ولي هيچگاه بيش از دو هفته طول نمي كشد. مادراني كه دچار اين ناراحتي مي شوند ممكن است زياد گريه كنند و مضطرب به نظر برسند و يا حتي قادر به خوابيدن نباشند. اكثر آنها پس از كمي استراحت و هنگامي كه اطرافيان در نگهداري نوزاد به او كمك مي كنند و يا حتي پس از يك گريه طولاني متعاقب استرس و هيجان زايمان، احساس بهتري خواهند داشت.

حتما بخوانيد : افسردگي چيست و راه درمان

افسردگي پس از زايمان

اگر ناراحتي و تنگي خلق پس از حدود دو هفته برطرف نشود، ممكن است علت آن افسردگي بعد از زايمان باشد. 10 تا 20 درصد مادران پس از زايمان، دچار افسردگي مي شوند كه ممكن است تا يك سال به طول بيانجامد. در رابطه با علت اين اختلال، هنوز كارشناسان به يك نظريه قطعي نرسيده اند، اما معتقدند عوامل هورموني، بيوشيميايي، محيطي، روانشناسي و ژنتيك در ايجاد آن دخالت دارند. افت سطح هورمون ها بلافاصله پس از زايمان نيز ممكن است تا حدي بر اين امر مۆثر باشد. مراقبت از نوزاد در عين حال كه موجب خرسندي است، ممكن است فشار زيادي بر مادر، بخصوص آنهايي كه براي اولين بار بچه دار شده اند، وارد بياورد.

حتما بخوانيد: ۱۵ روش تست بارداري در خانه

عوامل ابتلا به افسردگي پس از زايمان

• سابقه ابتلا به افسردگي يا ساير اختلالات رواني در خود فرد يا افراد خانواده و يا بروز حملات اضطراب در دوران بارداري
• بارداري بدون برنامه ريزي قبلي
• عدم حمايت همسر
• وجود مشكلات زناشويي
• وجود مشكلات مالي
• بروز تغييرات جدي در زندگي، همزمان با تولد نوزاد مثل نقل مكان يا از دست دادن شغل
• سابقه وجود سندرم پيش از قاعدگي شديد
• وجود عوارض زايمان
• سابقه مشكلات شديد در كودكي، نظير از هم پاشيدگي خانواده

با اين حال به خاطر داشته باشيد كه صرف وجود اين عوامل، دليل بروز افسردگي پس از زايمان نيست. بسياري از خانم ها كه داراي چندين عامل خطرزا هستند هرگز دچار افسردگي نمي شوند و بالعكس افرادي نيز با يك يا دو عامل خطرزا و يا حتي بدون هيچ گونه عامل خطرزا به افسردگي شديد مبتلا مي شوند.

علائم افسردگي پس از زايمان

پزشك شما بهتر از هر فرد ديگري تشخيص خواهد داد كه شما دچار اين اختلال شده ايد يا خير. خودتان نيز ممكن است متوجه علائمي شويد كه عبارتند از:

• بي خوابي
• تمايل به گريه يا اندوه شديد كه تمام روز ادامه داشته باشد
• كاهش علاقه نسبت به انجام بسياري از فعاليت ها
• اشكال در تمركز حواس
• تغيير اشتها
• اضطراب
• اختلالات خلق و تحريك پذيري
• احساس گناه شديد
• حملات پانيك (علائم آن عبارتند از افزايش ضربان قلب، سرگيجه، منگي، احساس وقوع يك اتفاق ناگوار)
• افكار خودكشي
• احساس افسردگي و غم و اندوه به مدت چند هفته يا بيشتر
• احساس و ميل به جدا شدن از خانواده و دوستان
• عدم علاقه به فعاليت هاي زنانه از جمله رابطه جنسي و نزديكي
• تغييرات زياد در مصرف مواد غذايي و عادات خواب
• احساس خستگي بيشتر در طي روز

مهم است كه تفاوت بين تغييرات طبيعي روحي به دنبال تولد نوزاد را با حالاتي كه نياز به درمان دارد، بدانيد. تنها احساس شما نيست كه نشان مي دهد مشكلي وجود دارد، بلكه شدت و تعداد دفعات آن احساس و مدتي كه طول مي كشد بسيار حائز اهميت است. به عبارت ديگر بسياري از مادران در طول ماه هاي اول پس از تولد نوزاد، احساس اندوه و اضطراب دارند. ولي اگر شما تمام روز در حال گريه كردن هستيد و اين حالت چند روز متوالي طول مي كشد و نيز دچار حملات پانيك مي شويد، حتماً بايد به پزشك مراجعه كنيد. در موارد شديدتر افسردگي پس از زايمان، نوعي بيماري مرتبط با سلامت رواني ايجاد مي شود كه وضعيتي نادر و جدي بوده و شامل علائم توهم زا (مشاهده يا شنيدن چيزهايي كه وجود ندارد)، پارانويا و گاهي اوقات افكار مربوط به آسيب رساندن به خود و ديگران است. برخي از مادران هم به طور مكرر در پي آسيب رساندن به فرزندان خود هستند. در صورتي كه پس از زايمان به افسردگي حاد يا خفيف دچار شديد بهتر است هرچه زودتر به پزشك مراجعه كرده و اين وضعيت درمان شود.

حتما بخوانيد: روابط زناشويي در دوران بارداري

افسردگي بعد از زايمان چقدر طول ميكشد

اگر چه در هفته هاي اول پس از زايمان، مادران ممكن است تغييرات خلق و خوي مختلفي را تجربه كنند اما در بعضي از زنان اين علائم ممكن است پايدار و شديد باشند و گاه مي تواند نشانه اي از افسردگي پس از زايمان باشد. در صورت بهبودي زودهنگام افسردگي پس از زايمان، مشكل خاصي به وجود نيامده و جاي هيچ گونه نگراني نيست. شناخت علائم افسردگي بعد از زايمان بسيار مهم است، به طوري كه پزشكان با شناخت علل و علائم قادر به ارائه درمان مناسب و بدون تأثيرگذاري منفي در مراقبت از نوزاد خواهند بود.

در طي تحقيقاتي در مورد مدت زمان افسردگي پس از زايمان، محدوديت هاي موجود در افسردگي بعد از زايمان و پيامدهاي ناشي از آن در مدت زمان مشخصي مورد ارزيابي قرار گرفت. با وجود اينكه مطالعات مختلف در مورد علائم افسردگي پس از زايمان نشان داده است كه اين علائم در طول زمان كاهش مي يابد، اما گاهي اوقات تشديد علائم و تداوم افسردگي هم مشاهده شده است.

به طور كلي، بررسي ها نشان داده است كه ۳۸٪ زنان مبتلا به افسردگي پس از زايمان علائم مزمن و طولاني مدت را تجربه مي كنند. ۵۰ درصد از زناني كه مراقبت هاي پزشكي مناسبي دريافت كردند هم پس از يك سال رو به بهبودي رفتند. اين بررسي همچنين نشان داده است كه زناني كه هيچ گونه درمان باليني دريافت نكردند، تا سه سال پس از زايمان همچنان افسرده بودند.

به طور كلي مي توان گفت كه افسردگي پس از زايمان معمولا در ۴ تا ۶ هفته اول پس از زايمان اتفاق مي افتد و بعيد نيست كه خود به خود بهتر شده و بهبود پيدا كند. علائم افسردگي بعد از زايمان ممكن است در چند هفته اول پس از زايمان شروع شود و گاهي اوقات اين علائم حتي تا چند ماه پس از تولد نوزاد شروع نشود.

حتما بخوانيد: مصرف داروي ضد حساسيت در دوران بارداري

پيشگيري از افسردگي پس از زايمان

شما مي توانيد در دوران بارداري اقدامات مهمي را انجام دهيد تا احتمال بروز اين بيماري را كاهش دهيد:

با تمام پزشكان و دست اندكاراني كه در دفعه قبل به شما كمك كردند تماس بگيريد. اين افراد ممكن است شامل پزشك شخصي شما، درمانگر شما و يا روانپزشك شما باشند. موضوع را با آنها در ميان بگذاريد و راه حلي را برگزينيد كه مورد موافقت همه باشد.

اگر افسردگي شما با دارو كاملا درمان شده است، مي توانيد بلافاصله بعد از زايمان از همان داروها استفاده كنيد (البته تحت نظر پزشك). نشان داده شده است كه اين عمل احتمال عود را به نحو شگرفي كاهش مي دهد.

بعضي از خانم ها ترجيح مي دهند كه صبر كنند و احساسات خود را بسنجند و فقط در صورت بروز علائم دارو مصرف كنند. با اين حال زماني كه علائم بروز مي كنند، درمان بيماري سخت تر خواهد بود.

با همسر خود در رابطه با مشكل خود صحبت كنيد.

يك برنامه حمايتي ايجاد كنيد. چه كسي بايد به شما كمك كند؟ مادر؟ مادر شوهر؟ پرستار بچه؟ ساير دوستان يا اعضاي خانواده؟

از بروز هر گونه خستگي يا استرس بپرهيزيد.

استراحت كافي، غذاي مناسب و ورزش را فراموش نكنيد.

از كار بيش از حد بپرهيزيد، چه در دوران بارداري و چه پس از زايمان. فعاليت بيش از حد شما را خسته مي كند و احتمال بروز افسردگي را افزايش مي دهد.

حتما بخوانيد: ديابت بارداري | ۹ نشانه ديابت بارداري و راه هاي درمان آن

درمان افسردگي پس از زايمان

درمان افسردگي بعد از زايمان به كمك دارو هاي ضد افسردگي و مشاوره انجام مي شود. زناني كه افسردگي بعد از زايمان آنها خفيف است ممكن است تنها با مشاوره درمان شوند. اما در بسياري از موارد هر دو روش مشاوره و دارو هاي ضد افسردگي لازم مي شود. تصور مي شود كه برخي از دارو هاي ضد افسردگي براي مادراني كه به نوزاد شير خودشان را مي دهند، بي خطر باشد. سعي كنيد از اين قضيه كه شما به اين بيماري مبتلا شده ايد نسبت به خودتان احساس بدي نداشته باشيد. اين به اين معني نيست كه شما مادر بدي هستيد. بسياري از زنان از افسردگي بعد از زايمان رنج مي برند. كمي زمان مي برد اما شما با استفاده از روش هاي درماني به مرور بهبود مي يابيد.

مادراني كه در دوران بارداري ورزش هايي مانند يوگا انجام مي دهند كمتر دچار افسردگي نيز مي شوند. استراتژي هاي زير مي تواند در كاهش استرس تاثير گذار بوده و توصيه مي شود به عنوان راه هاي درماني در نظر گرفته شود:

تغييرات در شيوه زندگي مي تواند به كاهش برخي نشانه هاي افسردگي پس از زايمان كمك كند.

خواب كافي، فعاليت، ورزش، يوگا و زمان كافي براي تمرين آنها، قرار گرفتن در محيطي با حمايت خانواده و دوستان، مصرف مواد غذايي مناسب، قرارگيري در كنار فرزند و مراقبت از او و همچنين كمك گرفتن از گروه هاي پشتيباني كننده از طرف بيمارستان ها، متخصصان بهداشت زنان و قرارگيري در محيطي براي به اشتراك گذاشتن احساسات خود با حمايت ديگر زنان كه مي تواند بسيار موثر باشد.

حتما بخوانيد: تفسير آزمايش دفع پروتئين در بارداري يا مسموميت بارداري

درمان گياهي افسردگي پس از زايمان

راه هاي بسياري براي درمان اختلالات خلقي و اضطراب پس از زايمان وجود دارد، از جمله درمان فردي، گروه هاي حمايت كننده، داروها، درمان ضد افسردگي و تغذيه با شير مادر، استراحت، طب سوزني، تغذيه مناسب مادر، كمك در حفظ مسئوليت هاي خانگي، برقراري ارتباط با خانواده و دوستان و ورزش. علاوه بر اين، راه هاي درماني براي كاهش خطرات و درمان افسردگي پس از زايمان مي توان از گياهان دارويي و مكمل ها براي مبارزه با اين اختلالات استفاده كرد.

گياهان

توجه داشته باشيد كه براي درمان گياهي، در صورتي كه در حال مصرف داروهاي ضد افسردگي يا ساير داروهاي تجويزي هم هستيد، به منظور جلوگيري از تداخل مصرف داروهاي گياهي با اين داروها، حتما با پزشك خود مشورت كنيد.

گياه پنج انگشت Vitex: به تحريك توليد پروژسترون كمك مي كند و چرخه هورموني را متعادل مي كند.

اين گياه كمك مي كند تا توليد پروژسترون تحريك شده و چرخه هورموني تراز شده و استرس كاهش پيدا كند. متخصصان طب سنتي چيني درمان گياهي را براي افسردگي پس از زايمان بسيار موثر مي دانند.

گياه مريم گلي: جوشانده گياهاني مانند مريم گلي و مركبات باعث افزايش روحيه مي شود، بنابراين استفاده از اين اسانس ها در روغن ها با ماساژ و حمام بسيار تاثيرگذار است.

شما همچنين مي توانيد چند قطره از اين اسانس هاي گياهي و روغن ها را روي دستمال كاغذي چكانده و درون بالش خود قرار دهيد

مكمل ها

مصرف اسيدهاي چرب امگا ۳، در انواع مواد غذايي مانند ماهي باعث كاهش التهاب شده و در پيشگيري و درمان افسردگي موثرند. براي مصرف مكمل حتما به دوز مصرفي آن توجه كنيد.

مصرف ويتامين D يا درمان با نورخورشيد

تغذيه با شير مادر

مصرف كلسيم و منيزيم

مصرف اسيد فوليك از طريق مواد غذايي يا ويتامين

حتما بخوانيد: نقش دارو در جلوگيري از افسردگي و استرس پس از سانحه

غذاي مفيد براي كاهش افسردگي پس از زايمان

براي اينكه پس از زايمان دچار افسردگي نشويد، ماهي بخوريد.

تحقيقات نشان مي دهند كه بسياري از زنان باردار دچار كمبود اسيدهاي چرب امگا- 3 هستند. بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه مونترال و مركز تحقيقات مادر و كودك، كمبود امگا- 3 يكي از عوامل اصلي در بروز افسردگي پس از زايمان است.

زنان در سنين باروري بيشتر از ساير افراد در معرض خطر افسردگي هستند و تولد كودك اين بيماري را در زنان آسيب پذير تشديد مي كند. اين نوع افسردگي با اختلال در وضعيت سلامتي مادر و همچنين كودك او مرتبط است. در تحقيقات اخير مشخص شده است كه بين بارداري، ميزان امگا- 3 و واكنش شيميايي كه منجر به توليد سروتونين در مغز مي شود ارتباط وجود دارد. سروتونين ماده اي است كه در تنظيم خلق و خو نقش دارد.

از آن جايي كه امگا- 3 از مادر به جنين و همچنين از طريق شير به نوزاد منتقل مي شود، ميزان اين اسيد چرب در دوران بارداري و حداقل 6 هفته پس از زايمان به شدت كاهش مي يابد. مشكل ديگر اين است كه اغلب افراد از جمله زنان باردار و شيرده به ميزان كافي امگا- 3 دريافت نمي كنند. بنابراين يكي از راه هاي پيشگيري و كنترل افسردگي پس از زايمان اين است كه به مادران توصيه كنيم در دوران بارداري و شيردهي به ميزان كافي از اسيدهاي چرب امگا- 3 استفاده كنند.

ماهي ها به ويژه ماهي هاي چرب مانند سالمون، ساردين و قزل آلا، گردو، دانه كتان و شاهدانه از منابع خوب اسيدهاي چرب امگا- 3 به شمار مي روند.

جامعه سلامت