جامعه سلامت

كبد چرب يكي از مشكلات رايج شهرنشيني است. بي تحركي، فست فود، استرس و عوامل بي شمار ديگر به افزايش وزن و انباشته شدن چربي در نقاط مختلف بدن مي شود. يكي از خطرناك ترين مكان هاي انباشت چربي در بدن كبد است. كبد مانند يك فيلتر تسويه در بدن عمل كرده و هنگامي كه دچار چربي شود نمي تواند عملكرد صحيحي داشته باشد.

كبد چرب، بيماري پيش‌رونده‌اي است كه در صورت عدم تشخيص به موقع و كنترل آن، مي‌تواند منجر به نارسايي كبد شود. اين بيماري نتيجه تغذيه نامناسب، كم تحركي و اضافه وزن است اگر كبد چرب به موقع درمان نشود بيمار مبتلا به سيروز يا سفتي كبد شده كه در اين مراحل ممكن است حتي فرد جان خود را از دست بدهد.

انواع كبد چرب

كبد چرب الكلي

كبد چرب غير الكلي

در كشور ما نيز طي سال‌هاي اخير به دليل سبك زندگي غلط اين بيماري بسيار شيوع پيدا كرده است به طوري كه تخمين زده شده از هر سه ايراني يك نفر مبتلا به كبد چرب است.

بيماري كبد چرب غيرالكلي اغلب در افراد چاق و يا كم تحرك و كساني كه رژيم غذايي متشكل از غذا‌هاي فرآوري شده و آماده مصرف مي‌كنند، تشخيص داده مي‌شود. يكي از روش‌هاي مهم درمان بيماري كبد چرب، صرفنظر از نوع آن، رژيم غذايي مناسب است.

بيماري كبد چرب همانطور كه از نام آن پيداست به اين معني است كه چربي بيش از حد در كبد تجمع كرده است. در بدن فرد سالم، كبد به حذف سموم كمك مي‌كند و پروتئين گوارشي صفرا را توليد مي‌كند.

بيماري كبد چرب همراه با التهاب است كه اين التهاب با از بين رفتن سلول‌هاي كبدي همراه است و اگر درمان نشود سبب سيروز كبدي مي‌شود.

علائم كبد چرب

در بسياري از موارد، كبد چرب بدون علائم است، اما ممكن است شما احساس خستگي يا ناراحتي در سمت راست شكم خود داشته باشيد، كبد شما ممكن است كمي بزرگ شود كه پزشك با معاينه فيزيكي مي‌تواند آن را تشخيص دهد.

با اين حال چربي بيش از حد در كبد مي‌تواند باعث التهاب شود. اگر كبد شما ملتهب شود، ممكن است علائمي مانند كاهش اشتها، كاهش وزن، درد شكم، ضعف فيزيكي، خستگي و گيجي و ادرار تيره را تجربه كنيد.

اگر كبد چرب به سيروز و نارسايي كبد تبديل شود علائمي مانند شكم بزرگ، زردي پوست و زرد شدن چشم، خونريزي داخلي، سينه‌هاي بزرگ در مردان و گيجي ايجاد مي‌شود.

علت بروز كبد چرب

رايج‌ترين علت اين بيماري مصرف زياد الكل است، اما اين بيماري بين افرادي كه الكل مصرف نمي‌كنند نيز به همان شدت رايج است. اضافه وزن و چاقي مفرط، مصرف زياد قند و شكر، سطح بالاي تريگليسيريد، ديابت، فعاليت فيزيكي كم و ژنتيك از ديگر عوامل مؤثر در بروز اين بيماري است.

افراد در معرض بيماري كبد چرب

فرادي كه اضافه وزن دارند

كساني كه مبتلا به ديابت نوع ۲ هستند

كساني كه نوشيدني‌هاي الكلي مي‌نوشند

افرادي كه دارو‌هايي مانند استامينوفن را بيشتر از دوز تجويز شده مصرف مي‌كنند

كساني كه كلسترول بالا دارند

زنان باردار

مبتلايان به سندرم متابوليك

كساني كه فعاليت فيزيكي كمي دارند

افرادي كه سوتغذيه دارند

تشخيص قطعي كبد چرب

پزشك مي‌تواند از آزمايش‌هاي مختلف براي تأييد وجود يا رد بيماري كبد چرب استفاده كند. اين تست‌ها نمي‌توانند نشان دهند كه چربي كبد شما به چه علت است، مثلاً ناشي از مصرف الكل است يا نه، اما پزشك از شما در مورد مصرف الكل خواهد پرسيد. اين اطلاعات مي‌تواند به پزشك كمك كند تا تشخيص دهد شما ALD يا NAFLD داريد.

برخي آزمايش‌هايي كه ممكن است پزشك براي تشخيص بيماري كبد چرب تجويز كند عبارتند از:

آزمايش جسمي: پزشك وزن شما را اندازه مي‌گيرد و بدنتان را براي احتمال وجود نشانه‌هايي از مشكلات كبدي مثل بزرگ شدن كبد يا يرقان، معاينه مي‌كند.

آزمايش خون: آزمايش خون مي‌تواند سطح بالاي آنزيم‌هاي كبدي مثل آلانين آمينوترنسفرآز (ALT) و آسپارتات آمينوترنسفرآز (AST) را نشان دهد. اگر اين طور باشد يعني مشكلي داريد.

تصويربرداري: ممكن است براي شما سونوگرافي يا سي‌تي اسكن يا ام آر اي نوشته شود. اين آزمايش‌ها مي‌تواند مشخص كند كه آيا كبد شما چرب هست يا نه. اما نمي‌تواند بگويد كبد چرب ساده داريد يا NASH.

بيوپسي كبد: پزشك يك نمونه از بافت كبد را برمي‌دارد و به آزمايشگاه مي فرستد تا التهاب يا آسيب‌هاي احتمالي كبد را مشخص كنند. اين نمونه‌برداري در بيمارستان يا مراكز جراحي سرپايي انجام مي‌شود. قبل از اجراي اين روش براي شما دارو تجويز مي‌شود تا ريلكس باشيد و درد احتمالي كنترل شود.

درمان كبد چرب

تا به حال هيچگونه دارويي در بازار وجود ندارد كه توسط سازمان غذا و داروي آمريكا براي كبد چرب تاييد شده باشد. در حاليكه كاهش ۱۰ درصدي وزن و حتي ۳ و ۵ درصدي وزن براي كنترل اين بيماري بسيار كمك كننده است.

حتما بخوانيد: كبد چرب | 17 روش خانگي براي درمان كبد چرب

به پزشك مراجعه كرده و براي واكسن هاي هپاتيت A و B در صورت عدم واكسيناسيون، اقدام كنيد. اين واكسن ها از گسترش ويروس ها و آسيب رساني بيشتر به كبد جلوگيري مي كند.

تغيير رژيم غذايي

۱. بيشتر ورزش كنيد و فعاليت بدني داشته باشيد. سعي كنيد روزانه حداقل ۳۰ دقيقه ورزش هوازي داشته باشيد.

۲. كاهش كلسترول: مقدار چربي اشباع شده و قند خون تان را كنترل كنيد. درصورتي كه ورزش و رژيم براي شما كافي نيست و كلسترول شما كاهش نمي يابد به پزشك مراجعه كنيد.

۳. ديابت و كبد چرب بيماري هايي هستند كه اغلب همراه با هم اتفاق مي افتد. رژيم و ورزش مي تواند به شما كمك كند تا هر دو بيماري را كنترل كنيد. اگر قند خون شما بالا است به پزشك مراجعه كنيد، قبل از اينكه علائم كبد چرب خود را نشان دهد.

رژيم غذايي كبد چرب

به طور كلي رژيم غذايي مناسب بيماري كبد چرب شامل موارد زير است تا علائم كبد چرب كاهش يايد:

مملو از سبزيجات و ميوه جات

گياهان سرشار از فيبر نظير حبوبات و غلات كامل

مقدار كمي شكر، نمك، چربي هاي ترانس، كربوهيدرات هاي تصفيه شده و چربي هاي اشباع شده

دوري از مصرف الكل

رژيم غذايي كم كالري و كم چرب به شما كمك مي كند تا كاهش وزن داشته و ريسك ابتلا به بيماري كبد چرب را كاهش دهيد. در بهترين حالت اگر شما اضافه وزن داشته باشيد، بايد حداقل ۱۰ درصد از وزن بدن تان را كم كنيد.

درمان خانگي كبد چرب

متاسفانه تاكنون درمان قطعي‌ِ كبد چرب شناسايي نشده است، ولي عوارض منفي اين بيماري مي‌تواند با تغيير سبك زندگي، رژيم غذايي سالم و درمان‌هاي خانگي تا حد زيادي كاهش يابد كه در ادامه به برخي از اين درمان‌ها اشاره خواهيم كرد.

۱. سركه سيب

بهترين پيشنهاد براي درمان خانگي كبد چرب سركه سيب است. اين ماده‌ي غذايي به كاهش تجمع چربي در كبد كمك مي‌كند و در كاهش وزن مؤثر است. علاوه بر اين‌ها سركه‌ي سيب به عملكرد درست كبد و كاهش التهابات كبد نيز كمك مي‌كند.

سيب سرشار از آنتي اكسيدان است و اين آنتي اكسيدان‌ها با راديكال‌هاي آزاد مقابله كرده در درمان كبد چرب بسيار موثر هستند. همچنين سيب حاوي اسيد ماليك است كه يك عنصر اساسي براي پيشگيري از آسيب به كبد مي‌شود؛ در نتيجه كمك مي‌كند كه اين ارگان در سلامت بهتري قرار داشته باشد.

در سركه سيب به دليل فرآيند تخمير اين خواص بيشتر مي‌شود. به همين دليل سركه حاوي مواد احياكننده است و مصرف آن برايبيماران مبتلا به كبد چرب مفيد است و به درمان اين بيماري كمك مي‌كند.

۲. ليمو ترش

ليمو ترش نه تنها به سم زدايي كبد، كمك ميكند بلكه ازساير اندام‌هاي بدن هم مراقبت ميكند تا آسيب نبيند. تحقيقات جديد توسط دانشمندان هندي نشان داد كه هسپريدين (بيوفلاونوئيد موجود در ليمو) براي محافظت از كبد خوبست يعني از ورود مواد سمي به كبد جلوگيري ميكند.

۳. چاي سبز

براساس نتايج پژوهشي كه در سال ۲۰۱۳ در مجله‌ي بين‌المللي پزشكي مولكولي به چاپ رسيد، چاي سبز با دارا بودن مقادير بالاي كاتچين به بهبود عملكرد كبد كمك مي‌كند و موجب كاهش چربي موجود در كبد بيماران مبتلا به كبد چرب غيرالكلي مي‌شود. علاوه بر اين‌ها چاي سبز جزو بهترين خوراكي‌هاي چربي سوز است و به كاهش وزن كمك كند.

براي محافظت از كبدتان و اسير نشدن در دام كبد چرب، روزانه سه تا چهار فنجان چاي سبز ميل كنيد.

حتما بخوانيد: خواص چاي ترش | ۱۸ خاصيت چاي ترش قرمز همراه با ۷ مورد از عوارض آن

حتما بخوانيد: خواص چاي سبز | ۲۲ خاصيت چاي سبز در پيشگيري، درمان و تناسب اندام

۴. مصرف قهوه

مصرف قهوه به كاهش سطح آنزيم‌هاي غير طبيعي كبد كمك مي‌كند. مطالعات نشان مي‌دهد افراد داراي بيماري كبد چرب كه در رژيم غذايي خود از نوشيدني قهوه استفاده مي‌كنند، آسيب كمتري نسبت به افراد داراي همين بيماري، ولي بدون مصرف نوشيدني‌هاي كافئين دار، به كبد خود وارد مي‌كنند.

به نظر مي‌رسد مصرف كافئين سبب كاهش حجم آنزيم‌هاي كبدي غير معمول در افراد در معرض خطر كبد چرب مي‌شود.

۵. سبزيجات خام

مصرف سبزيجات جهت جلوگيري از ساخته شدن چربي توصيه شده است. به نظر مي‌رسد كلم بروكلي مانع از ساخته شدن چربي در كبد موش مي‌شود. مصرف ديگر سبزيجات مانند اسفناج، كلم بروكسل و كلم پيچ علاوه بر كمك به درمان كبد چرب مي‌تواند جهت كاهش وزن نيز موثر باشد.

مي‌توانيد از دستورالعمل بنياد كبد كانادا براي گياهخواران استفاده كنيد كه به شما امكان مي‌دهد بدون از دست رفتن طعم‌ها و چاشني‌ها مقدار زيادي از كالري غذا‌ها را كاهش دهيد.

۶. خار مريم

گياه خار مريم يكي از گياهان دارويي مفيد براي درمان و پيشگيري از بيماري كبد چرب مي‌باشد، دمنوش خار مريم به بهبود عملكرد كبد كمك كرده و سرعت توليد دوباره سلول‌هاي كبدي را افزايش مي‌دهد.

۷. زردچوبه

زردچوبه سرشار از آنتي‌اكسيدان‌ها مي‌باشد در نتيجه از انباشته شدن چربي جلوگيري مي‌كند و براي درمان كبد چرب مناسب است. همچنين زردچوبه توانايي بدن را براي هضم چربي‌ها بهبود مي‌بخشد به‌طوري‌كه از تجمع آن‌ها در كبد جلوگيري مي‌كند.

۸. سيب‌زميني شيرين

سيب‌زميني شيرين به‌خاطر داشتنِ پتاسيم بالا، براي تصفيه‌ي كبد مفيد است. يك سيب‌زميني شيرين نزديك به ۷۰۰ ميلي‌گرم پتاسيم و مقدار زياديويتامين C، ويتامين D. و ويتامين B. ۶ دارد. علاوه بر آن منيزيم و آهن نيز در سيب‌زميني شيرين به‌وفور يافت مي‌شود. سيب‌زميني شيرين طعم دل‌پذيري دارد و قند موجود در آن به‌آهستگي وارد جريان خون مي‌شود؛ بنابراين باعث جهش ناگهاني قند خون نمي‌شود. غذا‌هاي خوشمزه‌ي زيادي را مي‌توان به كمك سيب‌زميني شيرين درست كرد.

9. توفو

طبق تحقيقي كه در دانشگاه الينويز انجام شده، ثابت مي كند، پروتئين سويا كه در مواد غذايي نظير توفو وجود دارد مي تواند از تجمع چربي در كبد جلوگيري كند. علاوه بر اين توفو حاوي چربي پايين و پروتئين بالاست.

10. ماهي

ماهي هاي چرب نظير سالمون، ساردين، تون و غزل آلا مملو از امگا ۳ هستند. اسيد هاي چرب امگا-۳ براي متعادل كردن سطح چربي كبد و كاهش التهاب بسيار مفيد است.

11. بلغور جوي دو سر

غلات كامل نظير بلغور جوي دو سر به بدن شما انرژي مي دهد. اين كربوهيدرات ها مملو از فيبر هستند كه نقش موثري در كاهش وزن شما دارد.

12. گردو

گردو سرشار از اسيد چرب هاي امگا ۳ است. تحققيقات نشان مي دهد افرادي كه مبتلا به كبد چرب هستند و گردو مي خورند آزمون عملكرد كبدي آن ها بهبود يافته است.

13. آووكادو

آووكادو سرشار چربي هاي خوب است. محققين ثابت كرده اند كه آووكادو حاوي تركيبات شيميايي است كه آسيب كبدي را در شما كاهش مي دهد. آووكادو همچنين سرشار از فيبر است كه براي كنترل وزن مفيد است.

14. شير و لبنيات كم چرب

لبنيات سرشار از پروتئين است كه از آسيب هاي كبدي جلوگيري مي كند

15. مغز آفتابگردان

اين دانه هاي خوش طمع سرشار از ويتامين E و آنتي اكسيدان است كه از كبد در برابر آسيب هاي احتمالي محافظت مي كند.

16. روغن زيتون

اين روغن سرشار از اسيد هاي چرب امگا ۳ است. اين روغن در مقايسه با ديگر روغن ها نظير مارگارين و كره سالم تر است. تحقيقات نشان داده است كه روغن زيتون براي كاهش سطح آنزيم هاي كبدي و كنترل وزن مفيد است.

حتما بخوانيد: خواص روغن زيتون | ۱۴ خاصيت درماني، ۱۳ خاصيت دارويي و ۳۲ مورد از فوايد آن

17. سير

اين گياه نه تنها به غذا طمع مي دهد، همچنين مطالعات آزمايشگاهي اثبات مي كند كه مكمل پودر سير مي تواند براي كاهش وزن مفيد و براي مبتلايان كبد چرب و افراد داراي علائم كبد چرب مفيد است.

مواد غذايي ممنوعه براي مبتلايان كبد چرب

الكل: الكل عامل اصلي ابتلا به كبد چرب و ديگر بيماري هاي كبدي است.

شكر: از غذاهاي شيرين نظير شكلات و شيريني، نوشابه و آب ميوه ها دوري كنيد. قند خون بالا به تجمع چربي در كبد كمك مي كند و با مصرف بيش از اندازه كم كم با علائم كبد چرب مواجه مب شويد.

غذاهاي سرخ شده: اين غذاها داراي كالري و چربي بالايي هستند.

نمك: مصرف بيش از اندازه نمك بدن شما را مجبور به نگه داشتن بيش از حد آب مي كند. مصرف سديم را به روزانه كمتر از ۱۵۰۰ ميلي گرم محدود كنيد.

نان سفيد، برنج و ماكاروني: رنگ سفيد در اين مواد غذايي نشانه اي فرآوري شده ي بالاي اين مواد غذايي است كه قند خون شما را در مقايسه با ديگر غلات كامل به علت كمبود فيبر، بيشتر افزايش مي دهد.

گوشت قرمز: بيف و غذاهاي گوشتي داراي چربي اشباع شده بسيار بالايي هستند.

جامعه سلامت